De Lelylijn over 100 jaar: hoe ziet wonen, werken en leven er dan uit?

Wat betekent de Lelylijn over 100 jaar, voor Nederland, voor de regio en voor de steden en dorpen langs de lijn? En hoe draagt de spoorlijn straks bij aan prettig kunnen wonen, werken en leven in Noordelijk Nederland? Om dat in beeld te brengen werkt het projectteam van de Lelylijn aan een onderzoek naar de Impact van de Lelylijn over 100 jaar. Twee bureaus zijn bij dit onderzoek betrokken: Polyfern Landscape architects en De Zwarte Hond. We vroegen Jorrit Noordhuizen (Polyfern) en Bart van Leeuwen (De Zwarte Hond) naar hun aanpak.

Veel meer dan rails en stations 

“De Lelylijn is één van de grootste infrastructurele projecten van Nederland in de komende eeuw”, zegt Jorrit. “Het gaat niet alleen om rails en stations, maar vooral om de ontwikkeling van een heel gebied langs 120 kilometer spoor.” 

Bart vult aan: “Als je 100 jaar vooruitkijkt, kijk je anders naar ons land. Klimaatverandering is bijvoorbeeld een wezenlijk onderdeel van gebiedsontwikkeling. Daar horen nieuwe vraagstukken bij: waar bouw je wel, en waar misschien niet meer?”

Vier toekomstscenario’s 

Polyfern en De Zwarte Hond maken vier toekomstscenario’s. Die zijn gebaseerd op het scenario’s van WLO (Welvaart en Leefomgeving). “We voegen een aantal thema’s toe, zoals klimaat en stedelijke ontwikkeling”, vertelt Bart. “Zo ontstaat een palet van mogelijkheden: van sterke economische groei met veel mobiliteit tot scenario’s waarin klimaatadaptatie centraal staat en bevolkingsgroei juist beperkt blijft.”

De scenario’s worden niet alleen beschreven, maar ook getekend. “Ontwerpend onderzoek is de basis,” legt Jorrit uit. “Dit is een manier van onderzoeken waarbij je al onderzoekend nieuwe ideeën, oplossingen of toekomstbeelden ontwerpt om beter te begrijpen wat mogelijk en wenselijk is. Door uitgebreid te schetsen hoe een gebied er in de toekomst uit kan zien, maken we de effecten zichtbaar. Dat helpt om de discussie te voeren over welke toekomst we wenselijk vinden.”

ToekomstAtelier

Begin oktober organiseren Polyfern en De Zwarte Hond samen met het projectteam van  de Lelylijn een ToekomstAtelier (naar voorbeeld van het College van Rijksadviseurs). Bart en Jorrit gaan daar samen met een brede groep experts dieper in op de scenario’s. “Tijdens het atelier bekijken we de schetsen van de vier toekomstscenario’s en onderzoeken we wat de effecten zijn op economie, brede welvaart, maatschappelijke en sociale thema’s, op landschap en stedenbouw. En nog belangrijker: we trekken gezamenlijk lessen uit de scenario’s die slimme ruimtelijke keuzes in het nu moeten gaan voeden. Zodat we morgen al de keuzes maken voor een gezonde leefomgeving van over 100 jaar.” 

Wat levert het op?

Eind 2025 ligt er een rapport met vier toekomstscenario’s. “Met deze scenario’s laten we zien wat de impact van de Lelylijn kan zijn. Oók op dorpen en steden die niet direct aan de spoorlijn liggen,” legt Jorrit uit. 

Volgens Bart en Jorrit is het doel helder. “Het Lelylijn-rapport uit 2024 liet zien dat er nut en noodzaak is voor de Lelylijn. Wij maken nu concreet zichtbaar hoe dat nut en die noodzaak er in de nabije én verre toekomst uit kunnen zien. Ze geven bestuurders inzicht in de gevolgen van de keuzes die zij vandaag maken.”

Samenwerking landschap en stedenbouw
Polyfern is een bureau voor landschapsarchitectuur en de Zwarte Hond is gespecialiseerd in stedenbouw en architectuur. Samen met projectorganisatie de Lelylijn voeren zij het onderzoek uit naar de Impact van de Lelylijn over 100 jaar als onderdeel van het Masterplan Lelylijn.